Fryderyk Wilhelm III

Witam wszystkich miłośników numizmatyki oraz historii!

Dzisiaj parę słów na temat monet z okresu panowania króla Prus Fryderyka Wilhelma III.

Urodził się 3 sierpnia 1770 roku w Poczdamie. Był synem poprzedniego władcy Prus Fryderyka Wilhelma II oraz Fryderyki Luisy z d. Hessen-Darmstadt. Tuż po koronacji ojca na króla Prus w roku 1786 otrzymał oficjalne prawo do dziedziczenia tronu. Sporą część swojego dzieciństwa i młodego życia spędził w Paretz w Brandenburgii, rezydencji swojego wychowawcy hrabiego von Blumenthala. Współcześni mu zapamiętali tego młodzieńca jako człowieka melancholijnego, uczciwego i pobożnego.

 Źródło: Wikipedia.pl, domena publiczna

Tron w Prusach objął 16 listopada 1797 roku po śmierci ojca. Wprowadzał pewne reformy (oszczędności w wydatkach dworu, dymisja niepopularnych doradców politycznych). Jednak nie były to zmiany gruntowne. Mówiono o nim, że jest niekonsekwentny i mało stanowczy przy podejmowaniu decyzji. W tym też duchu politycznym początkowo nie angażował się w przebieg wojen napoleońskich chcąc przez to uniknąć konfliktów i jakichkolwiek koalicji militarnych.    

Na zmianę strategii wpływ miało utworzenie tzw. Związku Reńskiego, który gromadził wiele miast, księstw i państw niemieckich stając się naturalnym zagrożeniem państwowego bytu i hegemonii Prus. Wobec takiego obrotu sprawy Fryderyk Wilhelm III w roku 1806 wypowiedział Napoleonowi wojnę. Prusy jednak poniosły w tej wojnie błyskawiczną klęskę. Na mocy postanowień pokoju w Tylży Prusy zostały zobowiązane do: odstąpienia od części swoich ziem na zachód od Łaby, zgody na utworzenie Księstwa Warszawskiego ze swoich ziem rozbiorowych oraz ustanowienia statutu wolnego miasta dla Gdańska. Ponadto Prusy zobligowano do zapłacenia ogromnej wojennej kontrybucji w wysokości 40 mln talarów (!), państwo pruskie miało finansować także stacjonowanie wojsk francuskich na swoim obszarze oraz uczestniczyć we wspólnej blokadzie morskiej Wlk. Brytanii. W roku 1810 Fryderyk Wilhelm III wydał dekret sekularyzacyjny znoszący klasztory na całym obszarze Prus. W roku 1811 Fryderyk Wilhelm III wydał kolejny dekret, tym razem chodziło o zniszczenie insygniów koronacyjnych Rzeczypospolitej (zrabowanych w roku 1795 ze skarbca na Wawelu) i przetopienie ich na monety. 

Prusy dość symbolicznie zaangażowały się w wyprawę Napoleona na Moskwę wystawiając w niej wojskowy kontyngent. Po porażce Armii Francuskiej w Rosji władca Prus zawarł sojusz z Rosją i przystąpił do koalicji napoleońskiej. Należy zaznaczyć iż, w bitwach roku 1813 oraz 1814 oddziały pruskie odegrały istotną rolę. W wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego Prusy uzyskały znaczne odszkodowania finansowe od Francji oraz uzyskały zdobycze terytorialne.
Fryderyk Wilhelm III był współtwórcą Świętego Przymierza, które posiadało aspekt polityczny, handlowy, ekonomiczny, a oficjalnie religijny.
Zmarł 7 czerwca 1840 roku w Berlinie. Pochowano go w mauzoleum w Charlottenburgu tuż obok zmarłej w 1810 roku żony Luizy Meklemburg-Strelitz.
(Opracowano na podstawie Wikipedia.pl)

Za Fryderyka Wilhelma III miały miejsce następujące obiegowe serie emisyjne poszczególnych nominałów:

Doppelfriedrich d'or (Złoto) emisja: 1806,1811,1813,1814 oraz 1825, 1826
Friedrich d'or (Złoto) emisja: 1806-1813, 1816-1819, 1822 oraz 1825, 1827-1840
1/2 Friedrich d'or (Złoto) e. 1806, 1814, 1816, 1817 oraz 1825, 1827-1829, 1832, 1833, 1837-1840
Doppeltaler (Srebro) e. 1839-1841
Talar (Srebro) e. 1806-1809 oraz 1810-1816 oraz 1817-1822, 1823-25, 1827-28, 1828-1840
Ausbeutetalar (S) e. 1826-28 oraz 1829-40
2/3 Talar=Gulden (S) e. 1810
1/3 Talara (S) e. 1807, 1809
6 Silbergroschen (S) e. 1819
4 Silbergroschen (S) e. 1806-1809
1/6 Talara (S) e. 1809-1818 oraz 1822-1828, 1835, 1837-40
1/6 Talara=4 Groschen (S) e. 1816-1818
Silbergroschen (B) e. 1821-1840
2/3 Silbergroschen=8 Pfennige (B) e. 1818
1/2 Silbergroschen (B) e. 1821-1840
5 Pfenninge (Miedź) e. 1820
4 Pfenninge (M) e. 1821,1822, 1825-27, 1829-30, 1832, 1834, 1836-1840
3 Pfenninge (M) e. 1821-1833 oraz 1835-1840
2 Pfenninge (M) e. 1821, 1822, 1825-28, 1830, 1832-1833, 1835-40
1 Pfenning (M) e. 1821, 1822, 1825-28, 1832-1833, 1835-40

Emisje w wybranych prowincjach Prus za Fryderyka Wilhelma III:

Brandenburgia

Silbergroschen (B) e. 1806 A (Berlin), 1807 A (ca. 350 000 egz.), 1807 G (Kłodzko), 1808 G
3 Pfennige (B) e. 1806 A
2 Pfennige (Miedź) e. 1810 A, 1814 A, 1816 A
1 Pfennig (M) e. 1806 A

Westfalia

1 Pfennig (M) e. 1806 A

Wschodnie i Zachodnie Prusy

1 Groschen (Miedź) e. 1810, 1811
1/2 Groschen (M) e. 1811
1 Schilling (M) e. 1806
1 Schilling (M) e. 1810 (3 600 000 egz.)

Śląsk

18 Kreuzer (Srebro) e. 1808 Kłodzko, 9448 egz.
9 Kreuzer (B) e. 1808 Kłodzko, 172270 egz.
Kreuzer (B) e. 1806 A, 1808 G
1 Kreuzer (M) e. 1810 A, 54630 egz.
1 Groeschel (B) e. 1806, 1808, 1809 Kłodzko egz. 93 820 egz.
1/2 Kreuzer (M) e. 1806 Berlin

Wielkie Księstwo Poznańskie

3 Groschen (M) e. 1816 Berlin, 1817 Berlin, 1816 Wrocław

Warianty: 1816 Berlin (zamiast GR. HERZ.POSEN-PREUS: oraz cyfra 1 zamiast 3), 1816 Wrocław-3 Warianty, 1817 Berlin-3 Warianty;

1 Groschen (M) e. 1816 Berlin 360 000 egz. 1817 Berlin, 1816 Wrocław

Warianty: 1816 Berlin-6 wariantów także z HREZ: 1816 Wrocław-5 wariantów, 1817 Berlin-2 warianty także z GR:HERZ:

Kilka numizmatów z okresu panowania Fryderyka Wilhelma III z moich zbiorów:

 Na górze, od lewej: I Pfennig 1801 A, na odwrocie monogram FRW; 3 Kreuzer 18.. z orłem w locie i napisem MON ARGENT (moneta srebrna); 3 Kreuzer 1800 Berlin z orłem w locie w brązowej patynie i skazami na powierzchni awersu; 3 Kreuzer 1805 Berlin; 1/6 talara 1812 Berlin; 1 Pfenn Scheide Munze 1790 Berlin na rewersie monogram FW z błędem (?) interpunkcyjnym pośrodku (jakby co poprawcie mnie); 4 Grosze-1/6 talara1817 Berlin na odwrocie władca w wojskowym rynsztunku; 1/2 Kreuzer Schles Land Munze 1806 Berlin.

Pozdrawiam wszystkich w tym międzyświątecznym czasie!

Nowe grosze saksońskie

Ostatnio było o Saksonii zatem tematu ciąg dalszy. O ile pruskie tzw. srebrne grosze są dość popularne, to ich saksońskie odpowiedniki nazywane dla odróżnienia nowymi groszami (Neugroschen). Z jakiego metalu wybijano te monety? Otóż w katalogu Grosser Deutscher Munzkatalog przy nazwie numizmatu widnieje literka B. Wystarczy sięgnąć więc do wykazu skrótów i wszystko jasne: B jak Billon czyli stop miedzi i srebra z zawartością srebra mniejszą niż 50%.   

W monetach bilonowych przeważała miedź, choć dodawano również niekiedy cynę, cynk, a nawet rtęć!

Ten sam przytoczony wyżej katalog podaje informacje o dokładnej zawartości srebra w monetach bilonowych Saksonii. I tak:

1/2 Neugroschen, waga wzorcowa: 1,063 g, próba srebra: 229,17, zawartość srebra: 0,244 g

Neugroschen 1841-1856, waga wzorcowa: 2,126 g, próba srebra: 229,17, zawartość srebra: 0,487 g

Neugroschen 1861-1873, waga wzorcowa: 2,100 g, próba srebra: 230, zawartość srebra: 0,483 g

2 Neugroschen 1841-1856, waga wzorcowa: 3,118 g, próba srebra: 312,5, zawartość srebra: 0,974 g

2 Neugroschen 1863-1873, waga wzorcowa: 3,221 g, próba srebra: 300, zawartość srebra: 0,967 g

Czytelniej będzie po zamianie na procenty. I tak:

1/2 Neugroschen, zawartość srebra: 22,95 %

Neugroschen 1841-1856, zawartość srebra: 22,90%

Neugroschen 1861-1873, zawartość srebra: 23%

2 Neugroschen 1841-1856, zawartość srebra: 31,23%

2 Neugroschen 1863-1873, zawartość srebra: 30,02%

Widać więc wyraźnie, że nowy grosz jest w domyśle srebrnym groszem bardziej z nazwy niż faktycznie kruszcu, z którego został wykonany. A propo procentów, gramów i wag...                       

W średniowieczu pojawia się określenie grzywna jako jednostka masy i jednostka płatnicza.            

W przypadku krajów niemieckich mówić należy o marce. 

 Od lewej górny rząd: 2 Nowe grosze 1856, 2 Nowe grosze 1871, 2 Nowe grosze 1863.

 Od lewej dolny rząd: Nowy grosz 1854, Nowy grosz 1870, Nowy grosz 1865.

Mennice i mincerze:

2 Nowe Grosze 1856 - mennica drezdeńska, mincerz: (F) Gustav Theodor Fischer (1845-60),

2 Nowe Grosze 1871 - mennica drezdeńska, mincerz: (B) Gustav Julius Buschick (1860-87),

2 Nowe Grosze 1863 - j.w.

Nowy grosz 1854 - poz. nr 1

Nowy grosz 1870 - poz. nr 2

Nowy grosz 1865 - poz. nr 2

1/2 Nowego grosza 1843 (G) Johann Georg Grohmann (1833-44)

Uwaga: litery wybite na awersach lub rewersach monet nie są oznaczeniem mennicy lecz mincerza!

Wszystkie monety przedstawione wybijano w mennicy drezdeńskiej, która funkcjonowała w latach 1556-1886.

 

14 maja 1763 roku Saksonia wprowadziła stopę menniczą tzw. konwencyjną. Z 234 g marki srebra (zbliżonej do tzw. grzywny kolońskiej=233,856 g) (Feine Marck) wybijano odtąd:

10 talarów konwencyjnych=20 monet o nominale 2/3 talara=40 monet o nominale 1/3 talara=80 monet o nominale 1/6 talara=160 monet o nominale 1/12 talara (tzw. podwójnych groszy)=320 monet o nominale 1/24 talara (tzw. groszy)=960 monet o nominale 1/48 talara (tzw. półgroszy). 

W roku 1838 Saksonia wprowadziła drezdeńską konwencję monetarną i bito odtąd z marki srebra wg. 14 talarowej stopy:

7 talarów podwójnych=14 talarów związkowych

1 talar związkowy=30 Nowych groszy=300 Pfennige

1 Nowy grosz=10 Pfennige

Na końcu słów kilka o monarsze przedstawionym na awersie monet z 1871 i 1870 roku. 

Johann Wettyn (ur. 1801-zm. 1873)

Johann Wettyn 1870 (źródło: wikipedia.pl w: domena publiczna)

Był synem Maksymiliana Wettyna oraz Karoliny Burbon-Parmeńskiej oraz młodszym bratem Fryderyka Augusta, elektora Saksonii. Jako władca królestwa Saksonii w latach 1854-73, znajdował się pod przemożnym wpływem ministra Beusta przez co wojska Saksonii uczestniczyły w wojnie siedmiotygodniowej. Z pewnością jego zasługą było to, że przyłączył Saksonię do Związku Północnoniemieckiego. Z zamiłowania był pasjonatem literatury (przetłumaczył m.in. Boską Komedię Dantego). Od 1822 roku żonaty z Amelią Augustą Witelsbach z którą miał dziewięcioro dzieci. (za wikipedia.pl)

Pozdrawiam grudniowo

Piotr Dumanowski

Saksonia Fryderyk August 1750-1827

Witam wszystkich !

Przyznam, że kolega Tomek trochę mnie pogonił, ale taki doping jest jak najbardziej potrzebny. Dzięki!

Dzisiaj będzie trochę na temat Saksonii.

Współcześnie Saksonia jest krajem związkowym w Niemczech, który graniczy z Bawarią, Turyngią, Saksonią-Anhalt i Brandenburgią. Stolicą tego kraju związkowego jest przepiękne miasto Drezno, które mi osobiście kojarzy się z unią polsko-saską (August II Mocny i August III Sas), barokowym pałacem Zwinger oraz potężnymi zniszczeniami w czasie minionej wojny. W Liceum byłem w Dreźnie, mam naprawdę bardzo dobre wspomnienia i kilka pamiątek, stąd szczerze polecam!

Prezentowana poniżej moneta z mojego skromnego zbioru to talar saksoński Fryderyka Augusta z 1805 roku.

Na awersie napis w otoku: FRID. AUGUST. D.G. DUX. SAX.ELECTOR oraz popiersie w rynsztunku bojowym.

Rewers: 1805 X EINE FEINE MARK S.G.H czyli Samuel Gottlieb Helbig, mincerz mennicy drezdeńskiej w latach 1804-13.

Kim był Fryderyk August?

A właściwie Friedrich August Joseph Maria Anton Johann Nepomuk Aloys Xaver Wettyn? (taka ilość imion była dawniej bardzo często spotykana, ale trzeba przyznać mimo wszystko poraża trochę...

Urodził się 23 grudnia 1750 roku w Dreźnie stolicy Saksonii, a zmarł 5 maja 1827 roku tamże. Był elektorem saskim, jako Fryderyk August III Sprawiedliwy, czyli tym, który wybierał cesarza niemiec, w latach 1763-1806, królem saskim w latach 1806-27 oraz księciem warszawskim od 1807 do 1815 roku. Warte wspomnienia jest to, że w swoim czasie próbował odzyskać dla Wettynów koronę Rzeczypospolitej (August II Mocny, August III Sas). Jednak w tym temacie zabrakło mu konsekwencji i determinacji. W czasie wojny francusko-pruskiej początkowo zajął stronę Prus, po bitwie pod Jeną-Auerstedt przeszedł do obozu Napoleona. 11 grudnia 1806 roku w Poznaniu podpisał traktat pokojowy z Francją i otrzymał tytuł króla Saksonii. Na mocy m.in. układu z Tylży w 1807 roku został monarchą Księstwa Warszawskiego. Jednak nie miał większego wpływu na jego losy, na stałe przebywał bowiem w Dreźnie. Dla nas Polaków istotne jest to, że ochoczo popierał w tamtym czasie odbudowę Królestwa Polskiego. Po bitwie pod Lipskiem trafił do niewoli pruskiej. Na kongresie wiedeńskim stracił tytuł księcia warszawskiego, a Saksonia utraciła połowę terytorium na rzecz Prus. Tron w Saksonii objął po nim jego brat Anton. Spoczywa w katedrze drezdeńskiej.

Fryderyk August I (1823) źródło: wikipedia, domena publiczna

Kolejna moneta również dotyczy Fryderyka Augusta. Warto na nią zwrócić uwagę ponieważ wybito ją w roku 1765 w drugim roku panowania elektora saskiego, który miał wówczas 15 lat. Jako, że nie mógł pełnić samodzielnych rządów, regencję pełnili w tym okresie Maria Antonia Walpurgis - jego matka oraz stryj Franciszek Ksawery. Jego ojciec Fryderyk Krystian Wettyn zmarł na czarną ospę 17 grudnia 1763 roku. 

Na rewersie nominał: 2/3 talara oraz rok: 1765, XX EINE MARCK F. oraz E.D.C. czyli Ernst Dietrich Croll, mincmistrz drezdeński w latach 1764-78.

Na koniec do kompletu 1/3 talara z roku 1785. XL EINE FEINE MARCK. I.E.C. czyli Johann Ernst Croll, mincmistrz drezdeński w latach 1779-1804.

A jako dodatek mapa państw niemieckich w latach 1806-13 pochodząca z mojego katalogu monet Grosser Deutscher Munzkatalog von 1800 bis heute (Wydanie 28 rok 2013).

Pozdrawiam ciepło i serdecznie w grudniowy wieczór

Piotr Dumanowski